İhtirâ Delili: İbn Rüşd’ün Allah’ın Varlığını İspatlayan Felsefi Bir Yaklaşımı
İhtirâ delili, İslam felsefesinde Allah’ın varlığını ispatlamak için kullanılan önemli bir akli delildir. Bu delil, varlıkların yokluktan varlığa çıkışını ve her bir varlığın yaratılmış olmasını temel alır. Kelam terimi olarak “ihtirâ”, örneği bulunmayan bir nesneyi yaratmak anlamına gelir ve Allah’ın varlığını kanıtlama amacı güder. [1]
İbn Rüşd ve İhtirâ Delili
İbn Rüşd (1126-1198), Endülüs’ün Kurtuba şehrinde doğmuş ve Yunan felsefesinin İslam düşüncesine entegrasyonunda önemli bir rol oynamıştır. “Aristo Şarihi” olarak tanınan İbn Rüşd, Allah’ın varlığını ispatlamak için çeşitli deliller sunmuştur. Bu deliller arasında “inâyet” ve “ihtirâ” delilleri öne çıkar.
İbn Rüşd, ihtirâ delilini, mevcut nesnelerin cevherlerinin yaratılmasında tezahür eden şeyler olarak tanımlar. Örneğin, cansızlarda hayatın ortaya çıkması, hissi idrakler ve akıl gibi özellikler, ihtirâ delilinin örnekleri arasında yer alır. [2] Bu delil, varlıkların yaratılmış olduğunu ve her yaratılmışın bir yaratıcısı olduğunu savunur.
İhtirâ Delili ve Hudus Delili Arasındaki Farklar
İhtirâ delili, evrenin bütün parçalarının yokluktan varlığa çıkışını ifade ederken, hudus delili varlıkların yok iken sonradan var olduğunu gösterir. Özetle, ihtirâ delili “evrenin yaratılmışlığını”, hudus delili ise “evrenin sonradan yaratılmışlığını” ifade eder. [3]
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
İbn Rüşd’ün inâyet ve ihtirâ delilleri, günümüzde de tartışılmaktadır. Bazı akademisyenler, bu delillerin hem felsefi hem de dini bir temele dayandığını belirtirken, diğerleri bu delillerin mantıksal zayıflıklarını ve çağdaş bilimle uyumsuzluklarını eleştirmektedir. Özellikle, evrenin yaratılışıyla ilgili modern kozmolojik bulgular, ihtirâ delilinin geçerliliğini sorgulamaktadır. Ancak yine de, bu deliller, felsefi düşüncenin evrimini ve Tanrı’nın varlığını ispatlama çabalarını anlamak açısından önemlidir.
Sonuç
İhtirâ delili, İbn Rüşd’ün Allah’ın varlığını ispatlamak için sunduğu önemli bir akli delildir. Bu delil, varlıkların yaratılmış olduğunu ve her yaratılmışın bir yaratıcısı olduğunu savunur. Günümüzde bu delil, hem felsefi hem de dini bir temele dayandığı için tartışılmaktadır. Ancak yine de, bu delil, felsefi düşüncenin evrimini ve Tanrı’nın varlığını ispatlama çabalarını anlamak açısından önemlidir.
—
Sources:
[1]: https://islamansiklopedisi.org.tr/ihtira?utm_source=chatgpt.com “İHTİR‘ – TDV İslâm Ansiklopedisi”
[2]: https://9lib.net/article/i%CC%87htir%C3%A2-delili-i%CC%87bn-r%C3%BC%C5%9Fd-g%C3%B6re-in%C3%A2yet-ihtir%C3%A2-delilleri.4yrd8g7q?utm_source=chatgpt.com “İhtirâ Delili – İbn Rüşd’e göre inâyet ve ihtirâ delilleri”
[3]: https://sorularlaislamiyet.com/allahin-varliginin-delili-icin-soylenen-ihtira-ve-hudus-delili-arasinda-fark-var-mi?utm_source=chatgpt.com “Allah’ın varlığının delili için söylenen ihtira ve hudus delili …”